Chełmża: kujawskie miasto w objęciach natury

Tego szukamy w Chełmży

Przekonaj się, co kryje się pod najczęściej wyszukiwanymi frazami internautów, takimi jak: pogoda Chełmża, praca Chełmża, Chełmża, szpital Chełmża, pablo Chełmża.

Jeśli jesteś osobą, która chce dowiedzieć się czegoś więcej o Chełmży, tutaj możesz przeczytać kilka słów o jej historii.

Chełmża znajduje się na obszarze ziemi chełmińskiej. Dzięki swojej korzystnej i obronnej lokalizacji miasto było zamieszkane od czasów prehistorycznych. Pierwsze dowody na obecność ludzi sięgają okresu ostatniej fazy starszej epoki kamiennej, czyli paleolitu schyłkowego, datowanego na około 10 tysięcy lat p.n.e. W tym okresie w okolicach Chełmży przebywali myśliwi z kultury świderskiej oraz lyngbijskiej, którzy zajmowali się łowiectwem reniferów. W okolicach ziemi chełmińskiej, w tym także w Chełmży, odnaleziono ślady osadnictwa różnych kultur archeologicznych. Przykłady to kultura pucharów lejkowatych, kultura łużycka czy kultura wielbarska. Ta ostatnia jest łączona z Gotami, którzy przybyli z obszaru Skandynawii. Ponadto, ziemia chełmińska była miejscem pobytu plemion pruskich. W około połowie VII wieku n.e. na tereny ziemi chełmińskiej zaczęła napływać ludność słowiańska, należąca do grupy plemiennej Goplan. W czasach panowania pierwszych Piastów cała ziemia chełmińska, w tym miasto Łoza (obecnie Chełmża), została włączona w skład kasztelanii chełmińskiej, utworzonej w tym okresie. Po śmierci króla Bolesława Krzywoustego w 1138 r. i podziale Polski na dzielnice, ziemia chełmińska stała się częścią Mazowsza, będąc w rękach jego syna, Bolesława IV Kędzierzawego. Próby ekspansji w kierunku sąsiednich, pogańskich plemion pruskich, które graniczyły z Mazowszem i ziemią chełmińską prowadzone przez polskich władców, wywołały odwetowe najazdy Prusów, w tym na ziemię chełmińską. Na początku XIII wieku władcą tego regionu był książę Konrad I Mazowiecki. W tym samym okresie działalność chrystianizacyjną wśród pogańskich Prusów prowadził biskup misyjny Prus, Chrystian z zakonu cystersów, który został poświęcony na tę misję. W 1222 r. za sprawą nadania dokonanego przez księcia Konrada Chrystian otrzymał znaczne posiadłości na ziemi chełmińskiej. To nadanie obejmowało m.in. osadę Łozę oraz przyległe wsie. Kilka lat później, w 1228 r., książę Konrad przyznał teren ziemi chełmińskiej rycerzom zakonnym z Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Granice tego przyznania były dokładnie określone w dokumencie wydanym w Bieczu. Początkowo osadzenie Zakonu Krzyżackiego na ziemi chełmińskiej miało być wsparciem militarnym dla misji chrystianizacyjnej prowadzonej przez biskupa Chrystiana. Jednak sytuacja potoczyła się inaczej. Ostatecznie Krzyżacy przejęli znaczną część posiadłości Chrystiana. W 1243 r. jego pruskie biskupstwo zostało podzielone na cztery diecezje, z których jedną była diecezja chełmińska. Biskupem tej diecezji, mianowanym w końcu 1245 r., został dominikanin Heidenryk.

Pierwszy biskup chełmiński wybrał osadę Łozę jako miejsce swojego pobytu. W dniu 19 kwietnia 1246 r. wielki mistrz Zakonu formalnie przekazał biskupowi Heidenrykowi należne mu uposażenie, włączając ogromne posiadłości, w tym Łozę wraz z jeziorem i sąsiednimi wsiami. Prawdopodobnie w tym okresie osada Łoza, będąca siedzibą diecezji chełmińskiej, przyjęła nową nazwę – Culmense. W 1251 r. po raz pierwszy osada została odnotowana w dokumentach jako miasto (civitas). W drugiej połowie XIII wieku, w czasie powstań Prusów, Chełmża również doświadczyła wojennych ciosów. W roku 1263 jeszcze za życia biskupa Heidenryka miasto było oblegane bezskutecznie przez Skomanda, wodza Sudowów. W lipcu tego samego roku Chełmża padła ofiarą grabieży i częściowego spalenia przez Henryka Monte, wodza Natangów. Skomand ponownie oblężł Chełmżę w roku 1277, ale i tym razem nie odniósł sukcesu. W roku 1286 miasto uległo pożarowi, lecz w kolejnych latach przeszło proces odbudowy. Okres wojen polsko-krzyżackich w XV wieku przyniósł miastu kolejne nieszczęścia.

Po bitwie pod Grunwaldem w roku 1410 wojska polskie na krótko zajęły Chełmżę, a biskup chełmiński Arnold Stapil złożył hołd królowi Jagielle. W roku 1422, miasto zostało zdobyte przez wojska króla Władysława Jagiełły i doznało znacznych zniszczeń. W rezultacie wojny trzynastoletniej (1454 – 1466) Chełmża została włączona do Królestwa Polskiego. W pierwszej połowie XVI wieku pojawiło się ruch reformacyjny, a nastąpił upadek miejskiego konwentu franciszkanów. W roku 1531, spowodowany przez wielki pożar, niemalże wszystkie budynki w mieście uległy zniszczeniu. W 1625 r. franciszkanie zostali ponownie przywołani do Chełmży. W 1621 i 1627 r. miasto gościło króla Zygmunta III Wazę razem z królewiczem Władysławem. Wojny szwedzkie w latach 1626 – 29 i 1655 – 60 spowodowały znaczne szkody w Chełmży. Na początku XVIII wieku tereny ziemi chełmińskiej były przemierzane przez wojska saskie, szwedzkie, rosyjskie i zwolenników Stanisława Leszczyńskiego. To doprowadziło do upadku miasta, a epidemia dżumy w latach 1708 – 1710 pogłębiła ten proces. Kolejne wojny (1733 – 1735, 1756 – 1763) spowodowały dalsze marsze wojsk i postoje zimowe na tych terenach. W roku 1762 wielki pożar zniszczył praktycznie całe miasto. W wyniku I rozbioru Polski w roku 1772 Chełmża znalazła się w granicach Prus, licząc wtedy 600 mieszkańców. Działania osadnicze i napływ ewangelików pod koniec XVIII wieku doprowadziły do tego, że dwadzieścia cztery procent populacji stanowili protestanci. Klasztor franciszkanów został ponownie zlikwidowany. W wyniku wojen napoleońskich w latach 1807 – 1815 Chełmża stała się częścią Księstwa Warszawskiego. W roku 1824 stolica diecezji została przeniesiona z Chełmży do Pelplina. Od 1815 r. miasto zaczęło stopniowo rosnąć w znaczeniu, stając się zapleczem rolniczym z siecią handlowo-rzemieślniczą dla okolicznych wsi, które w większości posiadały żyzne gleby. W roku 1831 miasto liczyło 1.200 mieszkańców, a w roku 1871 już 3.000.

W okresie Wiosny Ludów w roku 1848 wzrósł polski patriotyzm, co znalazło odzwierciedlenie w powstaniu Koła Ligi Polskiej oraz publikacji pisma "Biedaczek" przez Juliana Prejsa w latach 1849 – 1850, które było skierowane do czytelników polskich. W roku 1866 powstało Towarzystwo Rolniczo-Przemysłowe. W roku 1879 w Chełmży został utworzony rejonowy sąd. W tym samym czasie pojawiły się dwa nowe banki oraz nowa szkoła. Warto zaznaczyć, że około 8% populacji miasta stanowili Żydzi, którzy w latach 80. XIX wieku wybudowali synagogę. W roku 1882 ruszyła budowa dużej cukrowni oraz węzła kolejowego, głównie dla przewozu buraków do cukrowni. Liczba mieszkańców znacząco wzrosła z 3.400 w 1880 r. do 10.600 w 1910 r. Rok 1869 odznacza się istotnym wydarzeniem w historii kulturalnej Chełmży – wtedy właśnie powstał chór kościelny „Cecylia”, który funkcjonuje do dzisiaj. To także okres narodzin różnorodnych stowarzyszeń. Jednak rozwój miasta został zatrzymany przez wybuch I wojny światowej. Trwająca wojna wpłynęła na pogorszenie warunków życia w mieście. W roku 1917 zanotowano wiele zamieszek ulicznych. Wzrastał duch narodowy, co znalazło wyraz w protestach uczniów przeciwko nauczaniu w języku niemieckim. W dniu 8 stycznia 1919 r. Polacy zaatakowali maszerujący oddział Grenzschutzu do Chełmży, jednakże zostali odparci z powodu przewagi wroga. Niemcy odwetowo oddali kilka strzałów armatnich, w wyniku czego zginęło 7 przypadkowych mieszkańców, a domniemani przywódcy zostali aresztowani. Na mocy Traktatu Wersalskiego w dniu 21 stycznia Chełmża znalazła się w granicach Polski. Część ludności, która wybierała Niemcy, została przesiedlona (około 2 000 osób), co spowodowało, że Polacy stanowili 98% populacji, Niemcy 1,8%, a Żydzi 0,2%. W okresie międzywojennym, liczba mieszkańców nadal rosła, z 10.700 w 1921 r. do 13.000 w 1939 r. Kryzys z 1929 r. miał wpływ na wzrost bezrobocia i spadek wynagrodzeń. Pod względem politycznym endecja dominowała w mieście, a w mniejszym stopniu socjaliści pod przywództwem posła Stanisława Nehringa. W międzywojennym okresie, działały gazety "Gazeta Chełmżyńska" oraz "Głos Chełmżyński".

Burmistrzem w latach od 1920 do 1933 był Bronisław Kurzętkowski, a od 1933 do 1939 pełnił tę funkcję Wiktor Barwicki. W tym okresie powstał park przy ul. 3 Maja, zbudowano przy nim kaplicę oraz kilka domów dla osób bezrobotnych. Niemniej, starania władz miasta w kierunku zwalczania bezrobocia były niewystarczające. Przed wybuchem wojny apelowano do mieszkańców o opór wobec Niemców, jednak przed wkroczeniem okupanta w dniu 6 września 1939 r. władze miejskie pośpiesznie opuściły Chełmżę. Osoby mające antyniemieckie nastawienie zostały aresztowane. Rozpoczęła się eksterminacja ludności polskiej, co spowodowało, że większość mieszkańców przyjęła III i IV grupę "Volklisty". W wyniku represji liczba ludności miasta zmniejszyła się do 10.000 w marcu 1945 r.

Sięgnij po więcej informacji od Twojego Miasta!

Fakty
Pogoda
Dane statystyczne